Κατάγεσαι από τις Μουριές; Μάθε για τις «μουριές»

Κατάγεσαι από τις Μουριές; Μάθε για τις «μουριές»

Φωτογραφίες και κείμενο
Χρυσόστομος Αργυρόπουλος‎

Πολλά χρόνια πριν το 1922 (τότε που ήρθαν οι πρόσφυγες πρόγονοί μας), στην ευρύτερη περιοχή των Μουριών κατοικούσαν Τούρκοι, Βούλγαροι λίγοι Σέρβοι και ελάχιστοι Έλληνες, κυρίως Σαρακατσάνοι.
Οι Μουριές ήταν ένα μεγάλο κεφαλοχώρι-κωμόπολη, στο οποίο υπάγονταν διοικητικά όλα τα γύρω χωριά και οι συνοικισμοί της περιοχής. Μιλάμε πάντα για το χωριό Μουριές. Τότε δεν υπήρχαν τα γνωστά μας σημερινά χωριά.
Η κύρια ασχολία τους ήταν η κτηνοτροφία, η καλλιέργεια της γης, αλλά κυρίως η σηροτροφία (μεταξοσκώληκες)

Για το λόγο αυτό όλη η περιοχή ήταν κατάφυτη από μουριές (δέντρα). Ευνοούσε το κλίμα, το έδαφος και τα πολλά νερά. Υπήρχαν φυτεμένες μουριές τόσο στα χωράφια όσο και γύρω από κάθε σπίτι. Κυρίως μουριές με άσπρους καρπούς. Με τα φύλλα τους εξέτρεφαν τους μεταξοσκώληκες. Το παραγόμενο μετάξι μεταφερόταν στην Πόλη προς επεξεργασία και εμπορική διακίνηση σε όλη την Ευρώπη και Μικρά Ασία.
Οι Τούρκοι όπως και οι Άγγλοι χρησιμοποιούν σύνθετες λέξεις για να περιγράψουν ένα αντικείμενο, μια τοποθεσία ή ένα επάγγελμα. Π.χ. οι Άγγλοι λένε apple tree την μηλιά, postman τον ταχυδρόμο, police officer τον αστυνομικό κ.λπ.

Έτσι λοιπόν και οι Τούρκοι ονόμαζαν την περιοχή:
Dut akaçalı (Τουτ ακίντζαλι) = μουριές.
Όπως Seftali akaçalı (σιφτλίν ακίντζαλι) τις ροδακινιές ή
Incir akaçalı (ιντζίρ ακίντζαλι) τις συκιές.
Τουτ, σημαίνει μούρο (ο καρπός της μουριάς) και Τουτ Ακίντζαλι, μουριές. Δηλαδή περιοχή με μουριές.
Με την πάροδο των χρόνων, χάριν συντομίας, το «τουτ» εξαλείφτηκε-έτσι κι αλλιώς σήμαινε το ίδιο- και παρέμεινε το Akaçalı (Ακίντζαλι) που σημαίνει μουριές.
Με λίγα λόγια το όνομα του χωριού Μουριές δεν είναι μια καινούρια ονομασία του 1926 όπως τα άλλα χωριά, αλλά η ακριβής μετάφραση του Τουρκικού Ακίντζαλι.

Σε άλλη ανάρτηση θα ασχοληθούμε με τον Σταθμό των τρένων που άνηκε αρχικά και δικαιωματικά στο χωριό Μουριές και καταχρηστικά ενσωματώθηκε στην μετέπειτα κοινότητα Σ.Σ. Μουριών, και θεωρούμε σήμερα πλέον ότι ανήκει σ΄ αυτήν. Απαλύνθηκε λίγο η αδικία, όταν ο Δήμος ονομάστηκε Δήμος Μουριών και όχι Σ.Σ. Μουριών. Είπαμε σ’ αυτά θα αναφερθούμε κάποια άλλη στιγμή.

Με την ευκαιρία ας πούμε λίγα λόγια για τα δέντρα μουριές, που και αυτές όπως και πολλά άλλα, εξαφανίστηκαν από προσώπου γης στις μέρες μας.
Με την εκτροφή λοιπόν του μεταξοσκώληκα, ασχολήθηκαν εντατικά μετέπειτα και οι δικοί μας πρόσφυγες, παράλληλα με άλλες αγροτικές καλλιέργειες, όπως σιτάρι, καλαμπόκι, καπνά κ.λπ.
Η σηροτροφία (από το αρχαίο σηρ = μεταξοσκώληκας) διήρκεσε απ’ όσο θυμάμαι, περίπου μέχρι το 1972. Θυμάμαι τελευταίο εκτροφέα στα Άνω Σούρμενα τον κυρ Ηλία τον Παπαδόπουλο, τον γείτονά μου. Οπότε εμφανίστηκε το συνθετικό μετάξι και έτσι σταμάτησε η ασύμφορη πλέον εκτροφή στο λεκανοπέδιο των Μουριών.
Έκτοτε οι μουριές σταδιακά κόπηκαν, αφού πλέον δεν προσέφεραν πέρα από τους καρπούς τους, τίποτε άλλο.
Αν και το ξύλο τους, ακόμα και σήμερα είναι πολύτιμο. Με αυτό εκτός των άλλων κατασκευάζουν μουσικά όργανα-κυρίως ποντιακές λύρες.

Μικρά παιδιά θυμάμαι, απολαμβάναμε κυρίως το καλοκαίρι, στην άκρη της πλατείας του χωριού στα Άνω Σούρμενα, τον δροσερό ίσκιο της μουριάς, όπου παίζαμε ατελείωτες ώρες… Σκαρφαλώναμε στον τεράστιο κορμό της, που μαρτυρούσε τα πάρα πολλά χρόνια της, για να κρυφτούμε στο πλούσιο φύλλωμά της και «καταβροχθίζαμε» με λαιμαργία τους πεντανόστιμους καρπούς της. Ζουμεροί, γλυκοί και γευστικοί! Οι γιαγιάδες άπλωναν τις ποδιές τους να μαζέψουν τα μούρα που έπεφταν, με το τίναγμα που μας ζητούσαν να κάνουμε. Έφτιαχναν μαρμελάδα και λικέρ με αυτά.

Το μόνο σίγουρα ελάττωμα της μουριάς είναι πως ρίχνει τους καρπούς της όταν αυτοί ωριμάσουν. Γέμιζε ο τόπος, ειδικά μετά από βροχή ή από αέρα, δημιουργούταν κάτω, ένα στρώμα από χιλιάδες μούρα. Όσο για τις μέλισσες και τις πεταλούδες, φυσικά έκαναν «πάρτι» καθώς δεν αποτελούσαν μόνο για εμάς λιχουδιά.

Αρκετοί δε από εσάς, σίγουρα θα έχετε να θυμηθείτε κάτι παρόμοιο.

Μάθετε επίσης ότι.. (πάμε στα επιστημονικά τώρα)
• Η μουριά ανήκει στο γένος Morus της οικογένειας Moracae (Μορεωδών).
• Υπάρχουν πολλά είδη μουριάς, που φύονται σε διάφορα μέρη της γης.
• Η μαύρη μουριά (Morus nigra) κατάγεται από περιοχή της Κασπίας Θάλασσας και έχει εισαχθεί και στη χώρα μας από την πανάρχαια εποχή. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστή με το όνομα Συκάμινος (Θεόφραστος) και Μορέα (Διοσκουρίδης).
• Η άσπρη μουριά (Morus alba) κατάγεται πολύ πιθανό από την Κίνα και οφείλει το όνομα της στους άσπρους καρπούς της. Είναι η ιδανικότερη και η πλέον ενδεδειγμένη στην εκτροφή του μεταξοσκώληκα.
• Στη διάρκεια των δύο τελευταίων χιλιετηρίδων διαδόθηκε από τον άνθρωπο σε όλη την Ασία, την Ευρώπη, σε μερικές περιοχές της Αφρικής και στη Β. Αμερική.
• Τη συναντούμε με τα ονόματα Μουριά, Ξυνομουριά ή Συκαμινιά. Στην Κρήτη η μουριά λέγεται μουρνιά, στην Άρτα σκαμνιά ενώ στην Κύπρο στην Ικαρία και στη Χίο συκαμινιά. Η μαύρη είναι μεγαλύτερη, αντέχει καλύτερα στο κρύο από τη λευκή και είναι μακροβιότερη των άλλων.
• Στη χώρα μας ήλθε στα βυζαντινά χρόνια μαζί με αυγά μεταξοσκώληκα από την Κίνα (όπως αναφέρει ο Προκόπιος). Η κόκκινη μουριά (Morus rubra) είναι γηγενής των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
• Από τα παλαιά χρόνια τόσο η λευκή όσο και η μαύρη μουριά ήταν σεβαστά ως σύμβολο σοφίας.
• Η λευκή μουριά χρησιμοποιείται ευρύτατα στην κινέζικη ιατρική εδώ και αιώνες. Αυτό το είδος το καλλιεργούσαν οι Κινέζοι από το 2960π.Χ. για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων (τρώνε τα φύλλα).
• Τα φύλλα της μαύρης μουριάς έκαναν τραχύτερο το μετάξι και δεν τα προτιμούσαν. Στην Ευρώπη χρησιμοποιούσαν το φλοιό και τα φύλλα της μαύρης μουριάς για θεραπευτικούς σκοπούς από τον 16ο αιώνα.
• Το ξύλο της, ανθεκτικό και εύκαμπτο, βρίσκει ειδικές χρήσεις στην κατασκευή παιχνιδιών, ρακετών τένις, βαρελιών, παραδοσιακών έγχορδων οργάνων, βαρκών αλλά και επίπλων.
• Στη λαϊκή ιατρική τα φύλλα της λευκής μουριάς σε μορφή σκόνης χρησιμοποιούνται για θεραπεία του διαβήτη, της χοληστερόλης, της υψηλής αρτηριακής πίεσης, του κρυολογήματος, για πόνους στις αρθρώσεις, τη δυσκοιλιότητα και την απώλεια μαλλιών.
• Με τα μούρα, μπορείτε να κάνετε μαρμελάδα, γλυκό του κουταλιού, λικέρ, να τα αποξηράνετε και οτιδήποτε άλλο θέλετε.