Άνω Σούρμενα (Άνω Γκιρμπάς)-Ano Sourmena (Uper Girbas)

Άνω Σούρμενα (Άνω Γκιρμπάς)-Ano Sourmena (Uper Girbas)

Φωτογραφίες και κείμενο

Χρυσόστομος Αργυρόπουλος‎

ΑΝΩ ΣΟΥΡΜΕΝΑ-ΑΝΩ ΓΚΙΡΜΠΑΣ

Καταγραφή από το βιβλίο του Παύλου-Σωκράτη Παυλίδη

Με τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878 οι Σουρμενίτες έφυγαν από τα Σούρμενα του Πόντου στον Καύκασο της Ρωσίας και από το Βατούμι το 1923 και εγκαταστάθηκαν στα Ανω Σούρμενα, στις πλαγιές του Μπέλλες. Ετσι οι κάτοικοι των Ανω Σουρμένων κατάγονταν έμεσα από τον Πόντο.

Η ποντιακή διάλεκτος που μιλάνε έχει μια ιδιορρυθμία που δεν την έχουν οι άλλοι Πόντιοι. Συχνά-πυκνά, κυρίως μετά το ρήμα, βάζουν ένα παράξενο “μι” στο λόγο τους-ίσως είναι το αρχαιοελληνικό “μοι”, η δοτική της προσωπικής αντωνυμίας “εγώ”. Παραδείγματα ομιλίας: “Θα πας μι”, “θα έρχεσαι μι”, “θα πάω στο χωράφ’ μι να φέρω τα τσουπάδε (το καλαμπόκι)”, “ναι μι, να έρχεσαι”.

Τα ποταμίσια ψάρια τα έλεγαν “γοβίδε” και “σαζάνε”. Και ένα σουρμενίτικο δίστιχο λέει:

“Σουρμενίτικον πατσίν,

άμον καρυδί καντσίν”

(“Πατσίν” είναι το κορίτσι και “καντσίν” η ψύχα του καρυδιού).

Από τα πρώτα χρόνια, πρόεδρος του χωριού των Ανω Σουρμένων ήταν ο Γεώργιος Μουμουλίδης. Το χωριό βρισκόταν στους πρόποδες του Μπέλλες. Αλλά γύρω στα 1930 στο χωριό, λόγω των πολλών βροχών, έγιναν κατολισθήσεις και οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν σε νέο οικισμό, κοντά στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Μουριών.

Οι πρώτες οικογένειες των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στα Ανω Σούρμενα ήσαν:

Γεώργιος Μουμουλίδης και Ξανθίππη
Λεωνίδας Μουμουλίδης και Ελισάβετ
Γεώργιος Μουμουλίδης και Αφρω
Παναγιώτης Μουμουλίδης και Λίζα
Δημήτριος Μουμουλίδης (γεωπόνος κρατικού φυτωρίου)
Ιωάννης Κούσης και Βασιλική
Πέτρος Κούσης και Φεβρωνία
Μιχαήλ Κούσης και Λιθοδώρα
Γεώργιος Κούσης και Πηνελόπη
Τιμολέων Κούσης και Δόξη
Αχιλλεύς Κούσης και Ειρήνη
Ιωάννης Κούσης και Ελπίδα
Ηλίας Κούσης και Ζωή
Ηλίας Κούσης και Αλεξάνδρα
Ιωάννης Πελίδης και Δέσποινα
Παντελής Τελίδης και Στυλιανή
Τελίδης Σταύρος και Ευτέρπη
Πολυχρόνης Τελίδης και Αριάδνη
Θεμιστοκλής Γρηγοριάδης και Χαρίκλεια
Πέτρος Γρηγοριάδης και Ξένια
Χρίστος Γρηγοριάδης και Σοφία
Ανέστης Γρηγοριάδης και Ξανθίππη
Ιωάννης Γρηγοριάδης και Αλεξάνδρα
Πέτρος Γρηγοριάδης και Ολγα
Φίλιππος Γρηγοριάδης και Κρυστάλλω
Βασίλειος Γρηγοριάδης και Ελένη
Νικόλαος Γρηγοριάδης και Αθηνά
Ευθύμιος Γρηγοριάδης και Αθηνά
Παναγιώτης Παντελίδης και Σοφία
Μωυσής Παντελίδης και Ολγα
Πέτρος Παντελίδης και Μαρία
Αντώνιος Παντελίδης και Ερμιόνη
Χρίστος Παντελίδης και Σοφία
Ισαάκ Παντελίδης και Ελισάβετ
Ιωάννης Παντελίδης και Αφροδίτη
Παναγιώτης Παντελίδης και Μητροδώρα
Αριστομένης Παντελίδης και Αντιγόνη
Πέτρος Παπαδόπουλος (ιερεύς) και παπαδιά Αραβέλα
Απόστολος Καζαντζίδης και Ελένη
Μιλτιάδης Σωτηριάδης και Αναστασία
Αχιλλεύς Παραϊχτάρης και Θεοδώρα
Αντώνιος Τοκατλίδης και Μαργαρίτα
Φώτης Φωκάς και Ελένη
Απόστολος Φωκάς και Ωραιοζήλη
Σταύρος Φραγκουλίδης και Μάρθα
Σοφοκλής Φραγκουλίδης και Πολυξένη
Γεώργιος Αλεξανδρίδης και Ξανθίππη
Ματθαίος Μαβίδης (ιερεύς) και παπαδιά Ξανθίππη.
Δάσκαλος του χωριού ήταν ο Αντώνιος Αυγερινός.

ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ

Προσφυγικοί συνοικισμοί και χωριά του Πόντου και της Μικράς Ασίας στο λεκανοπέδιο των Μουριών από το 1922

Άνω Σούρμενα (Άνω Γκιρμπάς)-Ano Sourmena (Uper Girbas)
Μετονομασία 1926-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 83 οικογένειες προσφύγων (296 άτομα)

Κάτω Σούρμενα (Κάτω Γκιρμπάς)-Kato Sourmena (Lower Girbas)
Μετονομασία 1926-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 86 οικογένειες προσφύγων (285 άτομα)

Ρεματιά (Γκεφσεκλή)-Rematia (Gefsekli)
Μετονομασία 1926-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 16 οικογένειες προσφύγων (63 άτομα)
07/04/1951 Ο οικισμός καταργείται.

Λιθωτό (Κιουλεμενλή)-Lithoto (Kulemenli)
Μετονομασία 1926-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 25 οικογένειες προσφύγων (86 άτομα)
(Το χωριό τώρα βρίσκεται στίς Μουριές)
7/04/1951 Ο οικισμός καταργείται.

Νίγδη (Δουργουτλή)-Nigdi (Dourgoutli)
Μετονομασία 1926-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 3 οικογένειες προσφύγων (7 άτομα)
16/10/1940 Οοικισμός καταργείται.

Σύνορο (Δουρμπαλή)-Sinoro (Dourbali)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 10 οικογένειες προσφύγων (39 άτομα).
16/10/1940 Ο οικισμός καταργείται

Αγορά (Καρά Παζαρλή)-
Agora (Karapazarli)
Μετονομασία 1926-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 19 οικογένειες προσφύγων (77 άτομα)
16/10/1940 Ο οικισμός καταργείται

Προμαχώνας (Δερβισλή)-Promahonas (Dervisli)
Μετονομασία 1926-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 3 οικογένειες προσφύγων (12 άτομα)
16/10/1940 Ο οικισμός καταργείται.

Καβαλλάρης (Αατλή)-Kavalaris (Aatli)
Μετονομασία 1926-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 70 οικογένειες προσφύγων (204 άτομα)

Πλατανιές (Σαβδζαλή)-Platanies (Savthazali)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 17 οικογένειες προσφύγων (56 άτομα)

Ψυχρόβρυση (Χατζή Ογλαρή ή Χαδζόγλου)-
Psihovrisi (Hatzioglari or Hathzoglu)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 12 οικογένειες προσφύγων (55 άτομα)

Μουριές (Ακίνδζαλή)-Mouries (Akidzali)
Μικτό χωριό (πρόσφυγες & ντόπιοι)
Μετονομασία 1926
Εγκαταστάθηκαν 60 οικογένειες προσφύγων (257 άτομα)
Πριν την απελευθέρωση στα χωριά του Ακίντζαλι κατοικούσαν οθωμανοί, έλληνες και βούλγαροι. Μετά την απελευθέρωση και την αποχώρηση των οθωμανών και βουλγάρων, εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την π. Δοιράνη, τη Γευγελή, τη Στρώμνιτσα (1913), τον Καύκασο (1920), το Σαράϊ, την Τυρολόη, τις Μέτρες, κ.ά. της ανατολικής Θράκης (1923), τον Πόντο (1924), τα Άδανα κ.ά. της Μικράς Ασίας (1924), τη Νίγδη της Καππαδοκίας (1924), κ.ά. Όλοι αυτοί οι πρόσφυγες μαζί με τους γηγενείς έλληνες και τους σαρακατσάνους που προϋπήρχαν στο λεκανοπέδιο αλλά αναγκάστηκαν μετά το 1923 να εγκαταλείψουν τη νομαδική ζωή και να εγκατασταθούν μόνιμα, ήταν οι νέοι κάτοικοι στους οικισμούς των Μουριών. Τα παλιά οθωμανικά ονόματα χρησιμοποιήθηκαν επίσημα από το ελληνικό κράτος τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης.
Η μετονομασία των οικισμών έγινε με αναγκαστικά διατάγματα μεταξύ 1926 και 1928

Συκαμινιά (Καραλή)-Sikaminia (Karali)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 37 οικογένειες προσφύγων (171 άτομα)

Ακακίες (Μπουλαμασλή)-Akakies (Boulalasli)
Μετονομασία 1926-Μικτό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 25 οικογένειες προσφύγων (93 άτομα)

Αλεξάνδρα (Ερτσελή)- Alexadra (Ertseli)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 17 οικογένειες προσφύγων (68 άτομα)

Αγία Παρασκευή.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, το χωριό Αγία Παρασκευή ήταν βουλγαροχώρι με το όνομα Σφέτκα Πέτκα (που θα πει “Αγία Παρασκευή).
Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 106 οικογένειες προσφύγων (411 άτομα)

Παλαιά ανήκε στόν νομό Σερρών στήν επαρχία Σιντικής.

Κρητικά (Καρλόβασι)-Kritika (Karlobasi)
Μετονομασία 1928-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 29 οικογένειες προσφύγων (127 άτομα)
16/10/1940 Ο οικισμός καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Αλεξάνδρα της κοινότητας Σιδηροδρομικού Σταθμού Μουριών

Ροδώνας (Ρόμποβο)-Rodonas (Robovo)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 60 οικογένειες προσφύγων (261 άτομα)

Καλλιρρόη (Καρατσαλή)-Kaliroi (Karacali)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 18 οικογένειες προσφύγων (69 άτομα)

Μυριόφυτο (Πόποβο)-Miriofito (Popovo)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 91 οικογένειες προσφύγων (429 άτομα)

Ακρολίμνιο (Μπρές)-Akrolimnio (Bres)
Μετονομασία 1927-Προσφυγικό χωριό
Εγκαταστάθηκαν 19 οικογένειες προσφύγων (81 άτομα).
16/10/1940 Ο οικισμός καταργείται.