Τα Κρητικά

Φωτογραφίες και κείμενο
Χρυσόστομος Αργυρόπουλος‎

Τα Κρητικά

Ο Ναός στα Κρητικά εορτάζει την ημέρα της μνήμης του Αγίου Δημητρίου, 26 Οκτωβρίου.

Ενα χωριό με πολλά ονόματα. Κάρλοβο, Ερτσελή, Αλεξάνδρα, Κρητικά. Ένας δρόμος χώριζε στα δύο το χωριό. Η μία πλευρά ονομαζόταν Κάρλοβο (κατοικούσαν Βούλγαροι) και η άλλη Ερτσελή (κατοικούσαν Τούρκοι).

Το όνομα Κρητικά, το πήρε όταν οι Κρήτες πολέμησαν στο λεκανοπέδιο Μουριών τους Βούλγαρους για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου 1917-1918. Υπάρχει μνημείο Κρητών στον Σ.Σ. Μουριών.

Έρχονται Κρήτες κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή του Σεπτεμβρίου και καταθέτουν στεφάνι εις μνήμην των πεσόντων.
Κάποια χρόνια,
ήθελαν να αλλάξουν το όνομα του χωριού. Ήρθε μια επιτροπή στο χωριό. Από την αρχή που μπήκαν οι επίτροποι, είδαν πρώτη μια γυναίκα και την ρώτησαν “γιαγιά πώς λέγεσαι” και εκείνη απάντησε “Αλεξάνδρα”. Έτσι ήταν η συμφωνία της επιτροπής, το πρώτο όνομα που θα ακούσουν, θα ήταν και το όνομα του χωριού: Αλεξάνδρα. Αλλά τελικά έμεινε η ονομασία “Κρητικά” με το ιστορικό, που σκοτώθηκαν πολλοί Κρήτες στο λεκανοπέδιο των Μουριών”.

Το χωριό Κρητικά είναι τόπος γόνιμος, παράγει κυρίως σιτάρι, καλαμπόκι, καπνό, κτηνοτροφία (βοοειδή, πρόβατα), με πολλά λιβάδια βοσκής.

Οταν το 1930 έγινε διανομή κλήρου στους πρόσφυγες, το χωριό Κρητικά είχε νεροβούβαλους, μεγάλο κοπάδι και φημίζονταν για το ωραίο γιαούρτι. Οι νεροβούβαλοι δροσίζο­νταν στα νερά μιας γκιόλας, κοντά στα πλάγια του βουνού Καρακατσάνος. Η γκιόλα δεν υπάρχει πια.

Γύρω από τους υγρότοπους τα εδάφη προσφέρονται για ελεύθερη βοσκή. Οι υγρότοποι, τα βαλτώδη εδάφη, ελαττώθηκαν απ’ την καταπολέμηση της ελονοσίας.

Από την αρχή της άνοιξης χιλιάδες βατράχια, που λέγονται γαργαλώνια, στην γκιόλα με το βρε-κε-κεξ, ακουγόταν σε όλο το λεκανοπέδιο των Μουριών· άρχιζαν από τα βαθιά χαράματα, αλλά όταν έφθαναν οι νεροβούβαλοι, σταματούσαν.

Οι πελαργοί με τις φωλιές στα ψηλά της φτελιάς ομόρφαιναν, ζωντάνευαν την φύση. Ερχονταν το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου, πετούσαν, κροτάλιζαν τα ράμφη τους.

Νυχτερίδες και κολοφωτιές μαζί πετούσαν κι αυτές, αλλά τα βράδυα.

Στο λεκανοπέδιο Μουριών με τον γόνιμο κάμπο, εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, από τη Μικρασία, από τον Καύκασο και τον Πόντο.

Το χωριό Κρητικά κατοικείται από το 1923 από Θράκες, οι οποίοι ήρθαν από το Τσιγγενέ-Σαράι, την Τσόρλου, διωγμένοι από τους Τούρκους το 1922.

Οι Πόντιοι ήρθαν το 1924 στο χωριό Κρητικά, αδελφώθηκαν με αγάπη με τους Θράκες. Δούλεψαν μαζί, με τα πρωτόγονα μέσα, το χώμα της Μακεδονίας, πρόκοψαν, δεν άπλωσαν χέρι να ζητιανέψουν.

Τον καιρό εκείνο, πριν έλθει το 1940, το λεκανοπέδιο έσφυζε από νέους, νέες και παιδιά. Τώρα, όπως όλα σχεδόν τα χωριά, “χαίρεται” την ερημιά.


Οι πρώτοι πρόσφυγες, πατέρες και μάνες, που σταμάτησαν στο χωριό Κρητικά και πέρασαν την υπόλοιπη ζωή τους σ’ αυτό, ήσαν:

Παναγιώτης Σαπίδης και Σοφία
Ιωάννης Σεμερτζόγλου και Αθηνά (Χατζάβα)
Ευστάθιος Κύκηρας και Κυριακή
Γεώργιος Δελημιχάλης και Ασημένια-Αλεξάνδρα
Δημήτριος Ζωήδης και Ψηφία (Μυλωνάς)
Χαράλαμπος Δελημιχάλης και Κωνσταντίνα
Γεώργιος Κεσεσιάν και Εσθήρ
Κυριάκος Ζωήδης και Ειρήνη
Απόστολος Μπούρτσης και Κεράνη
Ευροσύνη Κεράνη
Γεώργιος Θεοδωρίδης και Αργυρώ
Ιωάννης Βαταμίδης και Καλλιόπη
Δημήτριος Δημητρίου και Καλλιόπη
Ιωάννης Αργυρόπουλος και Ευνίκη
Ιωάννης Αργυρόπουλος και Βερζενή
Μιχαήλ Μοσχοτέλης και Πηγη
Νικόλαος Σαπίδης και Ελπίδα
Στέργιος Αηδόνης και Φαρφυρό
Κωνσταντίνος Μαργαρίτογλου και Σουλτάνα
Θεόδωρος Ζαζόπουλος και Λαμπρινή
Παναγιώτης Ναβροζίδης και Παναγιώτα
Μαρία Ναβροζίδου
Ηρακλής Χατζηαδαμίδης και Ανατολή
Νικόλαος Χαλβατζής και Ευρώπη
Ιωάννης Χαλβατζής και Κατίνα
Θεόδωρος Χατζηαδαμίδης και Σοφία
Κωνσταντίνος Καλογερίδης και Πανωραία
Ιωάννης Τόπογλου και Ελένη
Νικόλαος Τόπογλου και Κλεώνα
Σωτήρης Νκολαΐδης και Σουλτάνα
Χαρίλαος Νικολαΐδης και Ιφιγένια
Θανάσης Νικολαΐδης και Μαρία
Αθανάσιος Νικολαΐδης και Ελευθερία
Ιωάννης Μωυσίδης και Παρθένα
Μαρία Μωυσίδου
Αχιλλέας Γιαγκοζίδης και Ροδή
Θεόφιλος Μακρίδης
Πολύκαρπος Μακρίδης και Σοφία
Θεόδωρος Κουρέας και Περιστέρα
Γρηγόριος Κουρέας και Γενοβέφα
Γεώργιος Κουρέας και Βάσω
Τριαντάφυλλος Μαργαρίτογλου και Ανθούλα
Ιωάννης Μαργαρίτογλου και Ασημένια (απεβίωσε 108 ετών)
Αθανάσιος Κιρζιότης και Γενοβέφα
Βασίλης Κάλημνος και Σημέλα
Ηρακλής Τουρουκλής και Αντιγόνη
Δημήτριος Τσίτογλου και Μαρία
Κωνσταντίνος Χατζηβασιλείου και Σοφία
Κωνσταντίνος Στεφανίδης και Αγάπη
Γεώργιος Μποδιτσόπουλος και Χρυσαφιώ (απεβίωσε 105 ετών)
Αγγελος Μποδιτσόπουλος και Μαλαματή
Κωνσταντίνος Τσεχελίδης και Ροδή
Ελευθέριος Γιαγκοζίδης και Ελπίδα
Γεώργιος Μανασής και Δόμνα
Αχιλλέας Γιαγκοζίδης και Ελένη
Ηρακλής Μανασής και Δοξυλιώ
Λάζαρος Λαζόπουλος και Πηνελόπη
Χρίστος Λαζόπουλος και Σημέρα
Παναγιώτης Λαζόπουλος και Αθηνά
Απόστολος Ζαζόπουλος και Περιστέρα
Θανάσης Χαΐνογλου και Βιργινία
Γεώργιος Καραγιαννίδης και Δόμ΄να
Πέτρος Δανίδης και Μαρία
Μόρφης Μπουρτζής και Πηνελόπη
Αλέξανδρος Ζωήδης και Θεοδώρα
Θεόφιλος Ανδρεόπουλος και Βαλσάμω
Γεώργιος Μοσχοτέλης και Τασιώ
Δημήτριος Μοσχοτέλης και Δέσποινα
Ιωάννης Χατζηβασιλείου και Δέσποινα